Analyse Regeerakkoord Luchtvaart

Woensdag 15 december werd na lang onderhandelen het nieuwe Regeerakkoord gepresenteerd. Ook luchtvaart komt aan bod in het nieuwe akkoord.

De Natuur en Milieufederatie Noord-Holland had graag gezien dat de regering wat Schiphol betreft in het Regeerakkoord een duidelijke keuze had gemaakt voor bescherming van de natuur en de gezondheid van omwonenden. De regering doet dit niet. Toch zijn we niet helemaal ontevreden. Het belangrijkste is dat er in het Regeerakkoord niet langer gesproken over verdere groei van het aantal vluchten. De coalitie stelt dat er een integrale afweging moet komen tussen de overlast voor de omgeving en de rol van Schiphol in Nederland. Dit is een breuk met eerdere akkoorden.

De Natuur en Milieufederatie analyseert hieronder puntsgewijs wat er over luchtvaart in het Regeerakkoord staat.

Analyse

Door de aanwezigheid van de luchthaven Schiphol is Nederland via de lucht uitstekend verbonden met de rest van de wereld. Schiphol zorgt direct en indirect ook voor veel werkgelegenheid. Mede door Schiphol is Nederland een interessante vestigingsplaats voor internationaal opererende bedrijven. Die sterke hub functie willen we behouden.

De kern van een groot probleem rond de luchtvaart is de veronderstelde waarde van het in stand houden van een grote luchtvaarthub voor de Nederlandse economie. Maatschappelijke Kosten Baten Analyses voor Schiphol en Maastricht laten zien dat de toegevoegde waarde van een grote Hub voor de BV Nederland beperkt is. Voor Schiphol geldt dat ook krimp van de luchtvaart een positief effect kan hebben voor de Nederlandse welvaart.[1] Voor Maastricht geldt dat ook sluiting van het vliegveld daar een positief effect kan hebben op de welvaart.[2] Ook studies van RLI, Werkgroep Toekomst Luchtvaart en NEO observatory laten zien dat Schiphol als grote hub achterhaald is en dat de luchthaven met veel minder vluchten toe kan zonder dat dit een probleem voor verbondenheid, werkgelegenheid en economie is.[3]^,[4]^,[5] Het is jammer dat er in dit Regeerakkoord weer blindelings uitgaat van het economisch argument van de HUB-functie.

Tegelijkertijd moet er aandacht zijn voor het verminderen van de negatieve effecten van luchtvaart op mens, milieu en natuur. Er spelen rond de luchthaven diverse uitdagingen op het gebied van stikstof, (ultra)fijnstof, geluidsoverlast, leefomgevingskwaliteit, veiligheid en woningbouw. Dit vraagt om een integrale oplossing die zekerheid en perspectief biedt voor zowel de hubfunctie van Schiphol als de omgeving van de luchthaven. Het kabinet zal hierover in 2022 besluiten en hierbij de opening van vliegveld Lelystad betrekken en hierbij ook de laagvliegroutes in ogenschouw nemen.

Het is goed dat het kabinet de problemen die spelen rond de luchthaven in het Regeerakkoord onderkent. Echter, het kabinet maakt in het akkoord wederom geen duidelijke keuze tussen natuur en gezondheid van omwonenden aan de ene kant, en Schiphol aan de andere kant. Het is duidelijk dat de huidige grootte van Schiphol en een gezonde natuur en leefomgeving niet naast elkaar kunnen bestaan. Dit terwijl recent aan het licht is gekomen dat Schiphol opereert zonder natuurvergunning en geldende geluidsnormen en dat de luchthaven een belemmering is voor woningbouw in de regio.[6]^,[7]^,[8] Het kabinet had met dit Regeerakkoord een duidelijke keuze voor omwonenden, natuur en woningbouw kunnen maken.

Ook de luchtvaart moet een bijdrage leveren aan het terugdringen van de CO2-emissies. We ontmoedigen het vliegen over korte afstanden, hetgeen leidt tot een daling van de CO2-emissies naast de emissiereducties die voortkomen uit het ‘Fit For 55’-beleidspakket.

Nederland moet het verduurzamen van de luchtvaart niet volledig overlaten Europese regels. De EU gaat met het fit for 55-pakket emissierechten voor de luchtvaart duurder maken. Deze moeten wel veel duurder worden, want op dit moment vormt de prijs van deze emissierechten nauwelijks een prikkel om te verduurzamen voor luchtvaartmaatschappijen. Ook zet het fit for 55-pakket in op Sustainable Aviation Fuels (SAF). Deze worden verderop in de tekst behandelt. De meest efficiënte manier om luchtvaart te verduurzamen blijft de krimp van het aantal vluchten.

Europese afspraken over het rechtvaardig belasten van de luchtvaart worden actief ondersteund. Het gelijke speelveld binnen de EU en van de EU ten opzichte van derde landen staat hierbij centraal. We willen dat in Europa vervoer per trein zo snel mogelijk, zowel qua tijd als qua kosten, een goed alternatief wordt voor vliegen.

Goed idee. Nederland moet koploper zijn in het eerlijk belasten van de luchtvaartsector. Door luchtvaart eerlijk te belasten zal het relatief goedkoper worden om met de trein te reizen. Hiervoor moet ook worden ingezet op het verbeteren van treinverbindingen binnen Europa.

Op nationaal niveau verplichten we tot het bijmengen van bio-kerosine en stimuleren we de productie van synthetische kerosine.

Duurzame biokerosine is maar in zeer beperkte mate beschikbaar, omdat duurzame biomassa om deze te maken ook maar zeer beperkt beschikbaar zijn. Bovendien kent een aantal serieuze duurzaamheidsrisico’s: ontbossing, het verslechteren van bodem- en waterkwaliteit, wereldwijd verlies aan biodiversiteit, voedsel en waterzekerheid, en landroof.

Bovendien is het werkelijke klimaateffect van biobrandstoffen lang niet altijd, of zelfs meestal niet, positief. Dat komt doordat er energie nodig is om de biomassa te winnen, transporteren en te verwerken tot brandstof.[9]

We zetten de voorstellen voor verduurzaming uit de Luchtvaartnota 2020-2050 “Verantwoord vliegen naar 2050” (2020) door, waaronder emissieplafonds per luchthaven. We verhogen de vliegticketbelasting waarbij de opbrengst deels gebruikt wordt voor de verduurzaming van de luchtvaart en vermindering van leefomgevingseffecten.

We zijn blij dat de Regering een emissieplafond per luchthaven gaat invoeren. Dit is een concrete stap naar het verlagen van de CO2-uitstoot. Echter, de overige verduurzamingsvoorstellen in de Luchtvaartnota zijn in onze ogen niet streng genoeg. Als de luchtvaartsector verduurzaamt volgens de voorstellen in de Luchtvaartnota dan is het koolstofbudget wat de sector heeft, volgens het Klimaatakkoord van Parijs, in 2038 op.

Daarnaast zetten we in op het verder verduurzamen van vliegtuigbrandstoffen. Om de lucht- en scheepvaart te vergroenen, investeren we in de ontwikkeling en productie in Nederland van o.a. synthetische kerosine. Nederland kan daarin een voorloper zijn.

Synthetische kerosine heeft grote reductiepotentie maar vergt een enorme hoeveelheid (duurzame) elektriciteit om te maken. Synthetische kerosine wordt gemaakt van elektriciteit en afgevangen CO2. Hiermee wordt brandstof gemaakt. Deze brandstof stoot nog steeds emissies uit, maar omdat CO2 wordt afgevangen kan de helft van alle emissies worden bespaard. Probleem met synthetische kerosine is dat het enorm veel elektriciteit kost om te maken. Voor de huidige Nederlandse kerosineconsumptie (165 PJ) is 330 PJ aan duurzame elektriciteit nodig. Dat is meer dan de duurzame elektriciteitsdoelstelling voor 2030 uit het Klimaatakkoord (302 PJ).

Synthetische kerosine is op dit moment nog zeer beperkt beschikbaar. Echter, het vergaren van een koplopers rol rond synthetische kerosine is geen slecht idee.

We ondersteunen de voorstellen van de Europese Commissie voor een belasting op kerosine op EU-niveau.

Goed idee. Nederland moet koploper zijn in het eerlijk belasten van de luchtvaartsector.

Afsluitend

In de ogen van MNH blijft krimp van het aantal vluchten en inzet op de trein als alternatief de enige manier om:

De gezondheid van omwonenden om Schiphol en medewerkers op Schiphol te beschermen.
De luchtvaart doortastend en snel te verduurzamen.
Snel een situatie te creëren waarin Schiphol binnen wettelijke gestelde grenzen opereert.

[1] CE Delft (2021), MKBA groei en krimp Schiphol, link.

[2] Volkskrant (2021), Advies aan provincie: Maastricht Aachen Airport sluiten doet Limburg minste pijn, link.

[3] RLI (2016), Mainports voorbij, link.

[4] WTL (2021), Optimale internationale verbinding van Nederland, link.

[5] NEO observatory, LeoBus (2019), Luchtvaart uit Balans, link.

[6] Parool (2021), Zorgen om natuurvergunning Schiphol: ‘Mogelijk minder vluchten’, link.

[7] ILT (2021), Signaal ILT anticiperend handhaven Schiphol, link.

[8] Parool (2021), Groei Schiphol wint van wooncrisis: ‘70.000 huizen kunnen niet worden gebouwd’, link.

[9] MNH, Greenpeace, Natuur&Milieu (2019), Een nieuw toekomstbeeld voor luchtvaart, link.