Groei wordt doorgezet ondanks toenemende CO2 uitstoot

Luchtvaart is de meest klimaatvervuilende vorm van transport. Daarnaast is het ook een snelgroeiende bron van CO2-emissies. Als de luchtvaartsector in het huidige tempo door blijft groeien zal in 2050 de uitstoot van de sector het gehele Nederlandse CO2-budget innemen om in lijn met het Klimaatakkoord te blijven. Toch lijkt de regering gebrand op verdere groei.

Het probleem

Luchtvaart is verantwoordelijk voor 3% van de mondiale CO2 uitstoot. Echter, in Nederland is de luchtvaart verantwoordelijk voor 6% van de nationale CO2 uitstoot[1] (1). Nederland heeft een kleine thuismarkt. Ondanks deze kleine thuismarkt is de luchtvaart-uitstoot 0,7 ton CO2 per Nederlander in 2018, meer dan twee keer zo hoog als het Europese gemiddelde; 0,3 ton CO2. De gemiddelde Nederlandse wordt enorm verhoogd door het enorme aantal reizigers uit andere landen die overstappen op Schiphol. De uitstoot van de Nederlandse luchtvaart is sinds 1990 explosief gegroeid; van 4,5 naar 12,1 Mton CO2 per jaar.

De klimaatimpact van luchtvaart is echter groter dan bovenstaande getallen, omdat luchtvaart naast CO2 ook op andere manieren bijdraagt aan klimaatverandering: stikstofuitstoot, wolkvorming en condensstrepen. Het effect van luchtvaart op klimaat wordt geschat een factor van 1,3 tot 5 hoger te zijn dan CO2 alleen[2][3]. In andere sectoren worden deze effecten meegerekend door te werken met CO2-equivalenten, in de luchtvaart niet.

Grote verwachte groei in emissies

De voorspelling is dat de uitstoot van de mondiale luchtvaart in 2050 twee tot vier keer zo hoog is in vergelijking met 2015[5]. De Aziatische markt zal bijvoorbeeld de komende jaren enorm groeien. Dit zorgt mede ervoor dat emissies tussen de 200% en 360% hoger liggen in 2050, zelfs wanneer maximaal wordt ingezet op emissiebeperkende brandstoffen[6].

De relatieve emissies van de mondiale luchtvaart zullen nog sneller groeien wanneer wordt ingecalculeerd dat andere economische sectoren juist minder (niks) uitstoten in 2050. Dit betekent dat het volledige Nederlandse CO2-budget in 2050 wordt geclaimd door de luchtvaart.

Klimaatbeleid voor luchtvaart is onvoldoende

De luchtvaart is op dit moment niet gebonden aan het Nederlandse Klimaatakkoord en wordt ook niet gebonden aan de afspraken uit het Klimaatakkoord van Parijs.

De sector heeft een eigen plan opgesteld; Slim en Duurzaam[7]. De doelstelling uit dit plan zijn door het kabinet rechtstreeks overgenomen in de Luchtvaartnota en zijn onvoldoende in lijn met het Klimaatakkoord van Parijs. De voornaamste doelen uit het plan zijn;

  • 35% verlaging van de CO2-emissies ten opzichte van de verwachte emissies in 2030 als er geen actie wordt ondernomen. In absolute volumes dalen de CO2-emissies naar het niveau van 2005, wat slechts. 11% lager is dan de luchtvaart CO2-emissies vandaag de dag. Andere sectoren moeten veel meer reduceren in 2030.
  • In 2070: geen CO2-uitstoot meer door de luchtvaart. Voor andere sectoren is dit 2050.

Daarnaast proberen landen gezamenlijk binnen de ICAO (International Civil Aviation Organization) de CO2-uitstoot van de luchtvaart terug te dringen. Hiervoor hebben zij een emissie handelssysteem opgetuigd (CORSIA). Omdat bijna alle landen lid zijn van ICAO en rekening moet worden gehouden met financiële capaciteit van ontwikkelingslanden zijn de emissierechten te goedkoop om een echte verandering te creëren.

Naar een oplossing

  • Er is een combinatie van regelgeving en onderzoek nodig om de uitstoot van de luchtvaart terug te dringen. Vanwege de relatieve hoge uitstoot van de Nederlandse luchtvaart zal dit een relatief grote inspanning vragen van de luchtvaart.
  • Het stellen van een norm aan de uitstoot van de luchtvaartsector in lijn met het Nederlandse Klimaatakkoord en Klimaatakkoord van Parijs zou de luchtvaart duidelijke doelen opleggen en zorgt ervoor dat de uitzonderingspositie van de luchtvaart verdwijnt. Natuur en Milieu heeft een voorstel gedaan om een uitstoot plafond te creëren wat geleidelijk verlaagd in lijn met het Klimaatakkoord.
  • Om een completer beeld te krijgen van de uitstoot van de luchtvaart is een systeem nodig waarin ook de klimaateffecten van de niet-CO2-emissies van de luchtvaart worden meegenomen. Het klimaateffect van de luchtvaart kan dan in het vervolg worden weergegeven in CO2-equivalenten.
  • In veel gevallen wordt de vervuiling die een activiteit creëert doorberekend aan de gebruiker. Weggebruik wordt bijvoorbeeld doorberekent aan automobilisten. In de luchtvaart gebeurt dit niet. Door de klimaatschade van de luchtvaart door te berekenen in de ticketprijs kunnen de negatieve maatschappelijke effecten van luchtvaart worden gecompenseerd. Aviation Economics heeft uitgerekend dat er op een gemiddelde milieukosten € 54 moet worden geheven om negatieve effecten te compenseren. Een emissiehandelssystemen werkt in essentie hetzelfde. De prijs per ton CO2 wordt doorberekend aan de consument. Echter, op dit moment is de prijs per ton CO2 zo laag dat een eventuele prijsverhoging verwaarloosbaar is.
  • Ten slotte is er nog veel kans voor alternatieven voor vliegen op de korte afstand bij investering en optimalisatie van het spoornetwerk in Europa.

Gebruikte bronnen

[1] CBS, Hoeveel uitstoot veroorzaakt de Nederlandse luchtvaart? Link naar artikel
[2] European Parliament (2015) Emission reduction targets for international aviation and shipping. Link naar rapport.[3] CE Delft & VU Amsterdam (2014) Externe en infrastructuurkosten, een overzicht voor Nederland in 2010. Link naar rapport.
[5] CarbonBrief (2015), Explainer: Aviation’s battle to limit rising emissions, Link naar rapport.
[6] ICAO (2019) Environmental Trends in Aviation to 2050, Link naar rapport.
[7] Schiphol Group et al. (2018), Slim en Duurzaam; Actieplan Luchtvaart Nederland; 35% minder CO2 in 2030. Link naar Rapport.

Andere interessante bronnen en websites

  • Natuur en Milieu (2018), True Price – De echte prijs van een vliegticket, Link naar rapport.
  • CE Delft (2018), Ontwikkelingen Nederlandse luchtvaart; een beknopt overzicht, Link naar rapport.
  • CE Delft (2009), Hoe groen kunnen we vliegen? De ontwikkeling van klimaatemissies van de luchtvaart en consequenties voor beleid, Link naar rapport.
  • Jocelyn Timperley (2017), Explainer: The challenge of tackling aviation’s non-CO2 emissions, Link naar rapport
  • PBL (2018), Ontwikkeling luchtvaart en CO2-emissies in Nederland, Link naar rapport.
  • Natuur en Milieufederatie Noord-Holland (2019), Een Toekomstbeeld voor de Luchtvaart, Link naar rapport.
  • PBL (2018), Ontwikkeling Luchtvaart en CO2-Emissies in Nederland, link naar rapport.
  • Klimaatakkoord; Waarom wordt de luchtvaart niet meegenomen in het Klimaatakkoord? – Link.
  • ICAO, What is CORSIA and how does it work? Link
  • Volkskrant (2017) De luchtvaart is de nagel aan de doodskist van het klimaat: zo gaan we 'Parijs' zeker niet halen, link naar rapport.

Zelf in actie komen?

Heeft u aanvullingen, opmerkingen of nieuwe feiten? Laat het ons weten!

We blijven ons inzetten voor Eerlijk over Vliegen met nog meer activiteiten en deskundige onderzoeken. Mocht u ons willen steunen om deze acties voort te kunnen blijven zetten dan is een donatie van harte welkom!