Stikstofuitstoot van de luchtvaartsector blijft stijgen, terwijl andere sectoren verduurzamen

In 2020 bleek dat de luchtvaartsector een groter aandeel in de Nederlandse stikstofuitstoot heeft dan voorheen werd aangenomen. In eerste instantie werd gedacht aan een bijdrage van 0,1%, maar 1,1% blijkt werkelijkheid. Hoewel het percentage klein lijkt, is dit geen verwaarloosbaar aandeel. Bovendien zal dit aandeel toenemen naarmate de luchtvaartsector groeit en andere sectoren verduurzamen. Is groei verantwoord of willen we dat de luchtvaart net als andere sectoren een bijdrage levert aan het bezweren van de stikstofcrisis?

Het probleem

Nederland zit in een stikstofcrisis. We produceren teveel stikstof en dat is slecht voor natuur en mens.[1] Een deel van de uitgestoten stikstof daalt terug naar de grond (depositie) en komt terecht in beschermde natuurgebieden. In Europa zijn voor deze zogenaamde Natura2000-gebieden maximale stikstofconcentraties afgesproken. In Nederland worden deze concentraties in veel Natura2000-gebieden ruim overschreden. Gevolg is dat veel natuurgebieden in Nederland overbelast zijn met stikstof. De oppervlakten van deze gebieden krimpen en natuurkwaliteit gaat achteruitgaat. Hierdoor zijn in deze gebieden al de volgende processen zichtbaar:

  • Stikstof wordt in de grond omgezet tot een zuur. Dit zuur is voor planten giftig en het verzuurt het grondwater.
  • Vergrassing. Sommige grassen gedijen juist wanneer er veel stikstof is. Als door vergrassing grote gebieden overal hetzelfde geworden zijn, verdwijnen de gevoelige soorten.
    • Gebrek aan verstuiving. Door te veel gras is er minder verstuiving van zand in duingebieden. Dit zorgt voor achteruitgang (in kwaliteit en oppervlakte) van deze gebieden.
  • Invasieve soorten. Sommige soorten die goed gedijen bij een hogere concentratie stikstof verdrijven planten- en diersoorten die minder goed bestand zijn tegen stikstof. Hierdoor worden stikstofgevoelige habitattypen minder divers.

Ook luchtvaart levert hier een bijdrage aan. Deze bijdrage blijkt groter dan voorheen gedacht. Uit een advies van de Commissie Remkes van januari 2020 blijkt de bijdrage van de luchtvaart niet 0,1%, maar 1,1%.[2]

Hierdoor is de luchtvaartsector in de problemen geraakt. Niet langer kan de sector zich verschuilen achter een verwaarsloosbare stikstofuitstoot. Bovendien bleek Schiphol in 2019 geen actuele natuurvergunning te bezitten voor het uitstoten van stikstof. Actiegroep Mobilisation for Environment vroeg minister Schouten in een rechtszaak om handhaving, wat in feite betekende dat het aantal vluchten direct omlaag zou moeten naar 400.000. Minister Schouten besloot Schiphol een tot 1 oktober 2020 te geven voor het indienden van een natuurvergunning.[3]

Duidelijk is dat de stikstofuitstoot omlaag zal moeten om natuur in Nederland te behouden. De Remkescommissie concludeerde dat stikstofuitstoot van het hele land gehalveerd moet zijn in 2030. Er is een beperkte “stikstofruimte” in Nederland en deze ruimte moet worden verdeeld onder alle economische sectoren.

De overheid probeerde dit eerst te regelen via het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Strekking van deze aanpak was; ‘nu vergunningen verlenen voor stikstofuitstoot met daartegenover toekomstige besparingen’. De Raad van State oordeelde dat toekomstige besparingen geen goede basis waren voor vergunning verlening en zette in 2019 een streep door het PAS.[4]

Naar een oplossing

De ernst van de stikstofcrisis is inmiddels geland bij de overheid. De overheid heeft een nieuw pakket aan maatregelen vastgesteld om overbelasting aan te pakken. Alle economische sectoren worden geacht een bijdrage te leveren. Echter, de luchtvaartsector is uitgezonderd van deelname. Sterker nog, als gevolg van de Luchtvaartnota, die het lange termijnbeleid van de luchtvaart uitlijnt (780.000 vluchten in 2050), zal de uitstoot van de sector zelfs toenemen.[5] Hierdoor neemt het relatieve aandeel van de luchtvaartsector toe. Terwijl andere sectoren verduurzamen, gaat de stikstofuitstoot van de luchtvaartsector stijgen.

Ook de luchtvaartsector zal haar stikstofuitstoot moeten verlagen om een bijdrage te leveren aan het behoud van de natuur in Nederland. Hierbij kan de luchtvaartsector zich niet langer verschuilen achter een ‘verwaarloosbaar’ aandeel van de uitstoot.[6]

Een pijnloze oplossing ligt niet voor het oprapen. Vaak wordt gewezen naar technologische innovatie als de heilige graal. Hoewel motoren schoner worden, gaat deze innovatie niet snel genoeg om in 2030 een halvering van stikstofuitstoot te kunnen realiseren. Ook elektrisch vliegtuigen zijn nog verre van geschikt voor grootschalige inzet.

De Natuur en Milieufederatie Noord-Holland concludeert dat korten op het aantal vluchten de enige voor de hand liggende oplossing is om op korte termijn de stikstofuitstoot van de luchtvaart te verminderen.

Gebruikte bronnen

[1] Rijksoverheid, Waarom er een stikstofprobleem is, Link.
[2] Adviescollege Stikstofproblematiek (2020), Advies Luchtvaartsector, link naar rapport.
[3] Mobilisation for Environment (2019), Verzoek tot handhaving van de inrichting Luchthaven Schiphol, Link naar rapport.
[4] Rijksoverheid, Over de uitspraak van de Raad van State, Link.
[5] Rijksoverheid, Luchtvaartnota 2020-2050, Link naar rapport
[6] EenVandaag (2019), Is de luchtvaart echt maar een kleine vervuiler? 5 vragen over vliegverkeer en stikstof, link naar artikel.

Andere interessante bronnen

Zelf in actie komen?

Heeft u aanvullingen, opmerkingen of nieuwe feiten? Laat het ons weten!

We blijven ons inzetten voor Eerlijk over Vliegen met nog meer activiteiten en deskundige onderzoeken. Mocht u ons willen steunen om deze acties voort te kunnen blijven zetten dan is een donatie van harte welkom!