Bewoners worden niet serieus genomen

De inbreng van omwonenden is essentieel voor een goed bestuur van Schiphol. Helaas is de stem van omwonenden de laatste jaren onvoldoende meegenomen in de besluitvorming.

Het probleem

Pieter van Geel, die door het ministerie Infrastructuur &Waterstaat is gevraagd het governance model rond Schiphol te evalueren, omschreef deze als volgt: “cosmetische veranderingen zijn niet genoeg om de knelpunten te verhelpen. Een alternatief model is noodzakelijk”.[1]

Een aantal zaken heeft geleid tot deze situatie:

  • Het ontbreekt aan duidelijke normen die grenzen stellen aan de luchtvaart, waar bewoners zich in geval van overtreding op kunnen beroepen. Omdat grenswaarden niet wettelijk zijn verankerd kan de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) als handhavende instantie nauwelijks optreden tegen overtreding, terwijl dit door de omgeving wel wordt verwacht.[2]
  • Er is een rare verdeling van verantwoordelijkheden. Voorbeelden hiervan zijn; Schiphol regelt de behandeling van klachten via Bewoners Aanspreekpunt Schiphol (BAS) en ook de hinderbeperking via www.minderhinderschiphol.nl.
  • In het verleden gemaakte afspraken tussen bewoners, Schiphol en de overheid zijn niet nagekomen.
    • Eerder is al afgesproken dat het aantal nachtvluchten moet worden teruggebracht van 32.000 naar 29.000 als gevolg van het onvoldoende terugbrengen van hinder.[3] Nu wordt deze reductie als voorwaarde verbonden aan de coronasteun voor de KLM.
  • Bewoners worden niet serieus genomen. Mening van bewoners wordt constant gevraagd, maar uiteindelijk wordt het voorgenomen beleid doorgezet.
    • Een voorbeeld hiervan is de luchtvaartnota. Hierop is veel inspraak geweest van omwonenden en natuurorganisaties. Uiteindelijk is er nog geen goede balans tussen groei van de luchtvaart en leefomgeving in de nota.
  • Een nieuwe en duidelijke governancestructuur is nog steeds niet gerealiseerd;
    • Inspraak gebeurt daarom op een ad-hoc basis, zonder een duidelijke verdeling van verantwoordelijkheden en zonder dat bewoners weten wat met hun participatie wordt gedaan.

Geen gedeeld eigenaarschap en rechteloosheid

Van Geel sprak van een ‘verdwenen gedeeld eigenaarschap van de luchthaven’. Door bewoners wordt dit negatiever aangeduid als “Schiphollen” (inmiddels opgenomen in de Van Dale);[4],[5]

“Het steeds opnieuw afspraken maken met burgers terwijl de overheid die dit doet van tevoren weet dat ze die niet zal nakomen, als gevolg waarvan de burger de overheid onbetrouwbaar zal gaan vinden.”

Een aantal belangrijke punten hierbij:

  • Het verdwijnen van ‘gedeeld eigenaarschap’ rond Schiphol heeft een indirecte invloed op de hinderbeleving van omwonenden. Uit onderzoek van het RIVM blijkt dat de mogelijkheid om iets aan geluidsoverlast te doen (klachtenlijn, inspraak, etc.) en het gevoel serieus genomen te worden bijdraagt aan de hinderbeleving.[6]
  • De rechteloosheid van bewoners, het gebrek aan normen en participatie zonder resultaat zorgt voor meer ervaren hinder bij omwonenden. De grootte van de invloed van deze zogenaamde non-akoestische factoren verschilt van persoon tot persoon. In het RIVM-onderzoek wordt gesteld dat geluidshinder voor zoveel als twee-derde uit non-akoestische factoren kan bestaan.

Naar een oplossing

De Natuur en Milieufederatie Noord-Holland is actief betrokken bij de inrichting van de nieuwe governancestructuur en trekt samen met bewonersorganisaties op om milieu en omwonenden een gelijke stem te geven in de besluitvorming rond Schiphol.

Het liefst zien wij inspraak als volgt geregeld;

  • Het Rijk neemt duidelijke regie over de luchtvaart.
  • Het Rijk stelt duidelijke normen voor de luchtvaart die wettelijk worden vastgelegd. Hierdoor kunnen bewoners zich beroepen op deze normen, desnoods bij de rechter.
  • Het Rijk zorgt voor een duidelijke verdeling van verantwoordelijkheden zodat de normen kunnen worden gehandhaafd en inspraak van bewoners wordt verankerd.
  • Het ALARA-principe (as low as reasonably possible) wordt leidend in het bestuur van Schiphol. Als ALARA-maatregelen zorgen dat hinder daalt tot onder de vastgelegde norm kan worden besproken hoe de vrijgekomen ruimte wordt gebruikt.[7]
  • Vliegvelden in Nederland krijgen een expertgroep die voorstellen doet voor hinderbeperkende maatregelen en best practices vertaalt naar maatregelen die ook op Nederlandse luchthavens kunnen worden geïmplementeerd.

De negatieve relatie tussen overheid en luchtvaart aan de ene kant en omwonenden aan de andere kant kan alleen worden hersteld door een nieuw governancesysteem waarin bovenstaande zaken zijn verankerd. Ook voor de overheid en Schiphol zelf is het nuttig om bovenstaande te verankeren in een nieuw systeem. Hersteld vertrouwd verkleint de invloed van non-akoestische factoren van hinder en draagt bij aan minder hinder.

Gebruikte bronnen:

[1] Pieter van Geel (2019), Schiphol Vernieuwd Verbinden; Evaluatie en tussentijds, link naar rapport.
[2] Inspectie Leefomgeving en Transport [ILT] (2019), Staat van Schiphol 2019, link naar rapport.
[3] Hans Alders (2012), Advies Alternatief pakket CDA’s, Link naar rapport.
[4] Wikipedia, Schiphollen, Link naar pagina
[5] VPRO (2017), Buitenhof; Pieter Winsemius en ‘Schiphollen’, Link naar video
[6] RIVM (2019), Kennisscan hinder door luchtvaartgeluid: Effecten van woningisolatie en niet-akoestische factoren, Link naar rapport.
[7] Wikipedia, Het A.L.A.R.A-principe, Link naar pagina

Meer interessante bronnen:

Niet nagekomen afspraken

  • Hans Alders (2012), Advies Alternatief pakket CDA’s, Link naar rapport.
  • Hans Alders (2008), Advies Alderstafel middellange termijn, Link naar rapport
  • Alderstafel (2008), Convenant hinderbeperking en ontwikkeling Schiphol middellange termijn, Link naar rapport
  • Alderstafel (2008), Convenant omgevingskwaliteit middellange termijn, Link naar rapport
  • Alderstafel (2008), Convenant behoud en versterking mainport functie en netwerkkwaliteit luchthaven Schiphol, Link naar rapport

Governance structuren

  • Inspectie Leefomgeving en Transport [ILT] (2019), Staat van Schiphol 2019, link naar rapport.
  • Pieter van Geel (2019), Schiphol Vernieuwd Verbinden; Evaluatie en tussentijds, link naar rapport.
  • Raad voor de leefomgeving en infrastructuur [RLI] (2019), Luchtvaartbeleid; een nieuwe aanvliegroute, link naar rapport
  • Ministerie Infrastructuur en Waterstaat (2018), Regeling Commissie Regionaal Overleg Schiphol (CROS), Link naar rapport
  • Wikipedia, Het A.L.A.R.A-principe, Link naar pagina
  • Omgevingsraadschiphol, Organisatie, Link naar pagina
  • Omgevingsraadschiphol, Onder welk cluster val ik?, Link naar pagina

‘Schiphollen’

Zelf in actie komen?

Heeft u aanvullingen, opmerkingen of nieuwe feiten? Laat het ons weten!

We blijven ons inzetten voor Eerlijk over Vliegen met nog meer activiteiten en deskundige onderzoeken. Mocht u ons willen steunen om deze acties voort te kunnen blijven zetten dan is een donatie van harte welkom!